Boşanma sonrası malvarlığının tasfiyesine yalnızca gayrimenkuller, banka hesapları ve motorlu taşıtlar gibi malvarlığı değerleri değil, şirket hisseleri ve bu hisselerden edinilen kazanç da dahil olur. Benzer şekilde vefat durumunda da bu hisseler mirasçılara geçecek ve şirketin ortaklık yapısında büyük bir değişiklik olacaktır.
Son derece detaylı olan bu konulara ilişkin en temel soruları kısaca cevaplamaya çalıştık.
Hisse Sahibinin Boşanması
- Şirket Hisseleri Paylaşıma Tabi midir?
Bunun için öncelikle hisselerin edinilme tarihine bakmak gerekir. 1 Ocak 2002’den önce edinilmiş olan şirket hisseleri, eski Medeni Kanun dönemindeki “mal ayrılığı” rejimine tabidir ve paylaşıma girmez. Yine, tarafın evlilik öncesi sahibi olduğu hisseler de paylaşıma tabi değildir.
1 Ocak 2002’den sonra ve evlilik birliği içinde edinilmiş olan şirket hisseleri ise, yeni Medeni Kanun‘un “edinilmiş mallara katılma” rejimi döneminde bulunduğundan paylaşıma girer.
Bağışlama veya miras yoluyla edinilmiş olan şirket hisseleri ise, 1 Ocak 2002’den sonra ve evlilik birliği içinde edinilmiş olsa dahi paylaşıma girmeyecektir.
- Şirket Hisselerinden Elde Edilen Kazanç Paylaşıma Tabi midir?
Hisselerin kendisinin paylaşıma tabi olmadığı hallerde dahi, hisselerden edinilen kazanç paylaşıma tabidir. Evliliğin tarihi, hisselerin bağışla, mirasla ya da evlilik öncesi edinilmiş olması bunu değiştirmez.
- Paylaşım Hisse Devriyle mi Yapılır?
Tarafların anlaşması halinde bu paylaşım elbette devir yoluyla da yapılabilir. Fakat çekişmeli hallerde paylaşım, hisselerin devriyle değil, bunların değerinin ödenmesiyle gerçekleşir.
Bu değerleme, davanın açıldığı tarih itibarıyla yapılır. Şirket sanki tasfiye ediliyormuş gibi değerlendirilerek, şirketin dava tarihindeki borçları, demirbaşları, malvarlıkları gibi bütün unsurlar incelenir. Ödenecek miktar bu şekilde ortaya çıkar.
- Hisse Sahibinin Şirket Üzerine Aldığı Mallar Paylaşıma Tabi midir?
Taraflardan birinin şirket üzerine aldığı bir araç veya taşınmaz gibi bir malvarlığı olsa dahi, bu değer artık şirket tüzel kişiliğine aittir. Diğer taraf direkt bu malvarlığının kendisi üzerinde bir hak iddia edemese de, şirket hissesinin değerlemesi yapılırken bunlar da dikkate alınır.
- Paylaşım Yarı Yarıya mı Yapılır?
Kural olarak, mal paylaşımına tabi bütün malvarlığı değeri yarıya bölünür. Taraflardan birinin daha fazla maddi sermaye koymuş olması bunu değiştirmez. Fakat edinilmiş mal için kişisel maldan – veya kişisel mal için edinilmiş maldan yapılmış katkılar varsa bunlar denkleştirmeye tabi tutulur.
Ayrıca, Medeni Kanun md.236/2 gereği, boşanma eğer zina veya hayata kast sebebiyle gerçekleşmişse tarafların payı azaltılabilir veya kaldırılabilir.
Hisse Sahibinin Vefatı
- Yasal Miras Payları Nedir?
Aksine bir vasiyetname yok ise, diğer malvarlığı gibi şirket hisseleri de yasal miras payları oranında mirasçılara geçer[1]. Mirasçıların yasal payları şu şekildedir:
- Vefat edenin eşi hayattaysa ve çocuğu varsa, malvarlığının dörtte biri eşine kalır. Kalan dörtte üç, çocuklara eşit paylaştırılır.
- Vefat edenin eşi hayattaysa ve çocuğu yoksa, malvarlığının yarısı eşine, diğer yarısı anne babasına, anne babası hayatta değilse kardeşlerine geçecektir.
- Vefat edenin eşi hayatta değilse/evli değilse ve çocuğu varsa, malvarlığının tamamı çocuklarına eşit paylaştırılır.
- Vefat edenin eşi hayatta değilse/evli değilse ve çocuğu yoksa, malvarlığının tamamı anne babasına; anne babası hayatta değilse kardeşlerine eşit paylaştırılır.
- Hisselerin Mirasçılara İntikali Ne Zaman Gerçekleşir?
Anonim şirket hisselerinin mülkiyeti ve bunlardan kaynaklanan malvarlığına ilişkin haklar derhâl; genel kurula katılma haklarıyla oy hakları ise ancak şirketin onayı ile devralana geçer. Şirket, onaylamaya ilişkin istemi, aldığı tarihten itibaren en geç üç ay içinde reddetmemişse veya ret haksızsa, onay verilmiş sayılır. Bunun yanında, şirket, TTK m. 493/4 hükmü gereğince, hisseleri miras yoluyla edinen kişiye, sadece hisselerini gerçek değeri ile devralmayı önerdiği takdirde onay vermeyi reddedebilir.
Limited şirket hisseleri açışından ise, hisselere ilişkin tüm haklar ve borçlar, genel kurulun onayına gerek olmaksızın mirasçılara geçer. Şirket, iktisabın öğrenilmesinden itibaren üç ay içinde hissenin yeni malikini onaylamayı reddedebilir. Bunun için, şirketin, hisseleri kendi veya ortağı ya da kendisi tarafından gösterilen üçüncü bir kişi hesabına, gerçek değeri üzerinden devralmayı, hissenin geçtiği kişiye önermesi şarttır.
- Paylar üzerindeki haklar ne şekilde kullanılır?
Mirasçıların pay defterine yazılarak ortaklık haklarını kullanabilmeleri için durumu şirkete bildirmeleri ve mirasçı olduklarını belgelemeleri gerekir.
Pay şirkete karşı bölünemez. Bir payın birden fazla sahibi bulunduğu takdirde, bunlar şirkete karşı haklarını ancak ortak bir temsilci aracılığıyla kullanabilirler. Böyle bir temsilci atamadıkları takdirde, şirketçe söz konusu payın maliklerinden birine yapılacak tebligat tümü hakkında geçerli olur.
- Hisse Senetlerinin Hamiline ya da Nama Yazılı Olması Bir Fark Yaratır mı?
Hamiline yazılı senetler açısından böyle bir prosedüre gerek olmadığını düşünmek hatalıdır. Hamiline yazılı senet de murisin malvarlığına ve haliyle terekeye dahildir. Mirasçılardan birinin bu senedi salt kendisine aitmiş gibi kullanması, diğer mirasçılara dava hakkı doğuracaktır.
- Kendisine Pay İntikal Eden Mirasçı, Tacir Sıfatını Haiz Olur mu?*
Hayır, anonim veya limited şirket ortağı olmak, tek başına tacir sayılma sonucunu doğurmaz.
————————————————————————————————————————————————-
[1] Mirasın paylaştırıldığı bir vasiyetname olsa dahi, anne baba, eş ve çocukların miras paylarının “saklı pay” adı verilen bir alt sınırı bulunmaktadır. Yapılan paylaşım saklı payı azaltamaz. Bu konudaki çalışmamız ilerleyen zamanlarda paylaşılacaktır.
*: Şirketler hukukuna ilişkin bir başka önemli konu olan “Aile Anayasası” hakkındaki yazımıza erişmek için bkz.