NFT nedir? Türk Hukukundaki Yeri Nedir?
Non-fungible token kavramının kısaltması olan NFT’leri, Evrim Ağacı yazısında da belirtildiği üzere, gayri-misli jeton olarak çevirmek mümkündür(1). Ancak, kısaltmanın yaygın kullanımı sebebiyle, burada NFT olarak bahsetmeye devam edeceğiz.
NFT’ler, en basit şekliyle, dijital ürünlerin blokzincire kaydedilmeleriyle oluşturulan, her biri kendine has dijital birimler olarak tanımlanabilir. Hakkında NFT oluşturulan ürün, genel olarak bir fikir/sanat eseri olarak lanse edilse de aslında öyle olma zorunluluğu yoktur. Nitekim eser niteliği taşıyıp taşımadıkları uzun süredir tartışılan tweet’ler de NFT’nin konusunu oluşturulabilmekte ve çok yüksek fiyatlarda alıcı bulabilmektedir.
NFT’lerin Türk hukukundaki yerini değerlendirirken, günümüzde NFT’lerin açık artırmaya sunulduğu ve/veya satıldığı platformların genel olarak yabancılık unsuru içerdiğini, bu bakımdan Türk hukukunun uygulama alanı bulamama ihtimali olduğunu belirtmek isteriz. Ancak fikir ve sanat eserleri hukuku, birçok ülkede benzer özellikler taşıyabilen bir alandır. Bu bakımdan burada yapılan yorumların, en azından bir kısmının, yabancı hukuklar bakımından da geçerliliği olabileceği beklentisi, esasen çok da gerçek dışı olmayacaktır.
NFT, eser sahipliğinin kanıtı mıdır?
Hayır, değildir. Eserin gerçek sahipliğini kanıtlamak Türk hukuku açısından halen tartışmalı bir husustur. Bunun için kullanılan birçok yöntem mevcut: zaman damgası, kendine veya başkasına mail göndermek, Noterlik’e beyanda bulunmak veya Kültür Bakanlığı’na tescil başvurusunda bulunmak, bunlardan en çok kullanılanlardır. Ancak bu yöntemlerden hiçbiri kesin ispat aracı değildir; yalnızca birer kuvvetli göstergedir ve ispat başlangıcı olarak değerlendirilir. Somut olayın koşullarına göre hakim tüm bu kanıtlara rağmen aksi yönde kanıt oluşturabilir.
Eseri kullanarak NFT yaratan ilk kişi eser sahibidir demek, doğru değildir. Pekala eseri yaratan kişi ile NFT’yi ilk yaratan kişi farklılaşmış olabilir. Platformlar bunun önüne geçmek için farklı yöntemler uygulamaktadır. NFT yaratacak kişinin eski usul yöntemlerle kendilerini tanıtmalarını ve eser sahipliğini kanıtlamalarını talep ettiklerini görüyoruz. Kesin bir çözüm henüz bulunamamış olmakla beraber, çalışmalar devam ediyor.
NFT, yaratıcılarına ne gibi haklar sunuyor?
NFT’nin bağlı olduğu dijital ürün, eser niteliği taşıyor ise, eser sahibinin bu eserine bir NFT oluştururken kullandığı platformda kendisine tanınan hak ve yetkiler farklılık gösterebilmektedir. Günümüz itibarıyla en çok kullanılan platformlar olan Opensea, Foundation, AtomicHub gibi sitelere baktığımızda, eser sahibinin platform işleticilerine “kullanım, kopyalama, çoğaltma, işleme, uyarlama, değiştirme, yayınlama, iletme, görüntüleme ve dağıtma için dünya çapında, münhasır olmayan, telifsiz lisans (alt lisans hakkı ile)” hakkı tanımış sayıldığını görüyoruz (2). Esasen bu hakların bir kısmı, yazılı lisans sözleşmesi ile devredilmesi gereken haklardır. Eser sahibinin tıklama şeklinde verdiği onay, gerçek bir onay sayılır mı noktasında tartışmalar çıkacaktır. Burada yine bir ispat başlangıcı durumundan bahsedilebilir.
NFT, alıcılarına ne gibi haklar sunuyor?
Bu da yine NFT’in ilk açık artırmaya sunulduğu platforma göre değişkenlik göstermektedir. Örneğin; Opensea, Foundation ve AtomicHub, sınırlı ve yalnızca kişisel kullanıma izin veren bir lisans paketi sunarken, Dapperlabs yeni bir NFT Lisansı üzerinde çalıştığını duyurdu (3). Bu yeni lisans çeşidinde, yıllık 100.000 USD’ye kadar ticari kullanıma da izin verilmekte.
Şimdilik genel uygulamada NFT’lerin ilgili çevrimiçi pazaryerlerinde yeniden satılabilmesine ve kişisel kullanım amacıyla sanal ortamlarda sergilenmesine izin veriliyor. Filmlerde, videolarda veya diğer medya araçlarında, NFT yaratıcısının yazılı iznini almaksızın kullanmak yasak. Bu durum katı fikri mülkiyet kurallarına az çok uyum sağlamak açısından olumlu bir gelişme niteliğinde.
NFT, alıcılarına hangi hakları sunmuyor?
Bir eser üzerindeki fikri mülkiyet hakları maddi ve manevi haklar olmak üzere ikiye ayrılır. Maddi haklar usulüne uygun şekilde tamamen devredilse bile (ki bu devir sözleşmesinde de hangi hakların devredildiği açıkça ve tek tek yazılmalıdır.), manevi hakların devri mümkün değildir. Bir başka deyişle, maddi hakların devri, eser sahipliğinin devri anlamına gelmemektedir. Eser sahipliği sıfatı her zaman eseri yaratan kişiye ait olacaktır. NFT sahibi kişi, eserin tamamen sahibi değildir. Yalnızca eser sahibinin izin verdiği bazı hakları kullanabilmekte ve bunlardan faydalanabilmektedir. Örneğin, ticari kullanım izni verildiyse ticari kullanımdan kazandığı maddi değerler, anlaşma sınırları dahilinde, kendisine ait olur; ancak bu eseri değiştirebileceği veya kendisi yaratmışçasına piyasaya yeniden sürebileceği anlamına gelmemektedir.
NFT açık artırmalarına katılırken veya NFT yaratırken nelere dikkat etmeliyiz?
Şu aşamada yapılabilecekler oldukça kısıtlı:
- Eser sahibinin gerçekten belirtilen kişi olup olmadığını araştırmak.
- Açık artırma koşullarını ve site kullanım kurallarını okumak. Böylece en azından sözleşmeye aykırılık hükümlerine başvurulabilir.
NFT’lerle ilgili uyuşmazlıklarda hangi hukuk uygulanır?
NFT’yi ilk satın alanlar ile platform arasındaki sözleşme açısından bu sorunun cevabı, bu sözleşmenin bir tüketici sözleşmesi olup olmadığına göre değişkenlik gösterecektir. Sözleşme bir tüketici sözleşmesi ise, bu durumda tüketicinin mutad mesken hukuku uygulanır. Ancak sözleşme bir tüketici sözleşmesi değil ise, eşitler arası bir sözleşmeden bahsediliyorsa, bu durumda önce tarafların üzerinde anlaştıkları hukuk uygulanır. Sözleşmenin gerçek bir anlaşma iradesi içermediği kanaatine varılırsa, artık karakteristik edimi ifa eden kişinin iş yeri hukukunun uygulanacağı söylenebilir. Bu tür sözleşmelerde karakteristik edim borçlusunun çevrim içi platformlar olduğu kanaatindeyiz. Öyleyse platform işleticisi kişinin yerleşim yeri hukuku uygulama alanı bulacaktır.
NFT yaratıları ile platform arasındaki sözleşmeler açısından ise 5718 sayılı Kanun’un 23. maddesi öncelikli olarak uygulanabilir: “Fikrî mülkiyete ilişkin haklar, hangi ülkenin hukukuna göre koruma talep ediliyorsa o hukuka tâbidir.”
UYARI: Bu metinde yer alan soruların cevapları birer ‘ön inceleme’ niteliği taşımakta olup; kesin yargı veya tavsiye barındırmamaktadır. Konuyla ilgili gelişmelere veya somut olayın koşullarına göre verilen cevaplar değişebilecektir.
—————————————————————————————–
2- bkz: https://wax.atomichub.io/terms
1 yorum
Benzersiz Alışveriş: NFT | Gelecek Burada · 1 Nisan 2021 07:31 tarihinde
[…] NFT nedir? Türk hukukundaki yeri nedir? […]